Wycieczka do Markowej
W piątek rano kolejny już raz w tego lata udaliśmy się na kolejną z naszych zaplanowanych w tym roku wycieczek. Tym razem odwiedziliśmy Markową. Markowa to wieś gminna licząca około 4200 mieszkańców, zajmująca obszar 2941 ha.
Swoje kroki skierowaliśmy najpierw do skansenu. Markowski skansen to muzeum wsi uwzględniające zabudowę i układ przestrzenny charakterystyczny dla tego terenu. Zagroda – Muzeum to kompleks chałup gospodarczych urządzonych w sposób nawiązujący do tradycji z końca XIX wieku i początku XX wieku. Jest to jedyny w skali kraju społeczny skansen – muzeum, powstały dzięki staraniom mieszkańców Markowej i społecznemu zaangażowaniu członków Towarzystwa Przyjaciół Markowej powstałego w 1979 roku. W typowym dla Markowej budownictwie przysłupowym można obejrzeć wyposażone w sprzęt, narzędzia i urządzenia jakimi posługiwali się dawni mieszkańcy wsi.
Po zwiedzeniu skansenu udaliśmy się do położonego nieopodal Muzeum Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów.
Muzeum zaprojektowane przez Nizio Design International, powstało w latach 2013-2015, uroczyście otwarto je 17 marca 2016 r. Na placu muzealnym znajduje się pomnik poświęcony ofiarom Holokaustu oraz tabliczki z nazwiskami Polaków zamordowanych za pomoc Żydom na Podkarpaciu. Ponadto na monumentalnej Ścianie Pamięci umieszczono tabliczki z nazwiskami Polaków , którzy ratowali Żydów na Podkarpaciu. Dzięki nim życie ocaliło co najmniej 2900 Żydów.
Multimedialna scenografia Muzeum i towarzyszące jej eksponaty muzealne opisane zostały w trzech językach(polskim, angielskim i hebrajskim). Ekspozycja obejmuje materiały archiwalne, w tym druki i fotografie, a ponadto notacje i filmy dokumentalne. Centralną część sali ekspozycyjnej stanowi symboliczne przedstawienie rodzinnego domu Wiktorii i Józefa Ulmów. W 1939 roku w Markowej mieszkało około 4300 Polaków i 120 Żydów. Większość żydowskich mieszkańców została zamordowana w 1942 roku podczas niemieckiej akcji „Reinhardt”. Dzięki polskim chłopom uratowano w Markowej 21 Żydów, którzy po wojnie wyjechali do Stanów Zjednoczonych, Kanady i Izraela. Największej , ośmioosobowej grupie prześladowanych Żydów dali schronienie Wiktoria i Józef Ulmowie. Byli to pochodzący z Łańcuta Saul Goldman i nieznani z imienia jego czterej synowie oraz mieszkanki Markowej Gołda Grunfeld i Lea Didner z córką o nieznanym imieniu.
Józef Ulma był ogrodnikiem i działaczem społecznym. Jako fotograf amator dokumentował życie rodzinne wsi. Jego Żona Wiktoria opiekowała się licznym potomstwem( Stasią , Basią, Władziem, Franusiem, Antosiem i Marysią), a na wiosnę 1944 roku oczekiwała siódmego dziecka. O Żydach ukrywanych przez rodzinę Ulmów doniósł Niemcom prawdopodobnie jeden z granatowych policjantów z Łańcuta. 24 marca 1944 roku pod dom Ulmów przybyła niemiecka żandarmeria pod dowództwem Eilerta Diekena. Zabili wszystkich Żydów i Polaków , w tym małe dzieci i ich ciężarną matkę. Józef i Wiktoria Ulmowie w 1995 roku zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W Watykanie toczy się proces beatyfikacyjny obejmujący całą rodzinę Ulmów. Tragedia Ulmów jest coraz lepiej znana nie tylko w Polsce, ale także poza jej granicami.
Swój pobyt w Markowej zakończyliśmy ogniskiem z pieczeniem kiełbasek, rozmowami, dzieleniem się wrażeniami i po prostu byciem razem.
